پژوهشی دربارهی “ملائکه از دیدگاه قرآن و احادیث” و “مفهوم سلام از نظر اسلام”
نویسنده: نفیسه فیاضبخش
ناشر: احیاء کتاب
معرفی کتاب:
دیدگاه دکتر نفیسه فیاضبخش دربارهی حقیقت و ماهیت ملائکه، چنانکه در کتاب ساکنان ملکوت آمده، را میتوان به صورت خلاصه و تحلیلی در چند محور اصلی چنین بیان کرد:
۱. ملائکه؛ موجودات شریف، مکرم و ملکوتی
- مؤلف، ملائکه را موجوداتی غیبی، مکرم و شریف معرفی میکند که:
- در تمام شئون عالم نقش واسطهگری دارند.
- به اذن الهی در امور تکوینی و تشریعی فعالند.
- وجودشان مستقل نیست، بلکه مجرای اراده و فعل خداوندند.
- این موجودات بدون ارادهی شخصی عمل نمیکنند بلکه به امر خدا عمل میکنند: «لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُون».
۲. نقد افکار ناصحیح و خرافی
- مؤلف نگاههای افراطی، خرافی، یا مادیگرایانه به ملائکه را بهشدت رد میکند:
- برخی آنها را از پیامبران بالاتر میدانند.
- برخی آنها را از جنس جن میپندارند و خطاپذیر میدانند.
- برخی تفاسیر ماتریالیستی دارند و ملائکه را نماد «نیروهای طبیعی» تلقی میکنند.
- در برابر این افراطوتفریطها، مؤلف تلاش دارد رویکرد قرآنی و روایی اصیل را با تأکید بر منابعی مانند نهجالبلاغه و بحارالانوار ارائه دهد.
۳. ماهیت وجودی ملائکه: غیرمادی و دارای مراتب
- مؤلف با استناد به آیات و سخنان امام علی (ع) میگوید:
- ملائکه مادی و جسمانی نیستند، ولی قرآن آنها را دارای «اجنحه» (بال) معرفی میکند.
- تعبیر «بال» در مورد فرشتگان کنایه از قدرت و رتبهی وجودی آنهاست، نه جسمانیت.
- اختلاف در تعداد بالها اشاره به تفاوت در مرتبه وجودی و قدرت تصرف آنان دارد.
۴. تمثّل و تجسّد فرشتگان
- مؤلف با بهرهگیری از تحلیلهای علامه طباطبایی، دیدگاه غالب را چنین میداند:
- ملائکه در موارد خاص میتوانند تمثّل پیدا کنند و به شکل انسانی ظاهر شوند (مثل داستان حضرت مریم، ابراهیم و لوط).
- اما این ظهور به شکل انسانی، تحول ماهوی نیست، بلکه نوعی ظهور مثالی است.
۵. مقام ملائکه و اهمیت ایمان به آنها
- ایمان به فرشتگان از ارکان اعتقادی اسلام است و قرآن بارها بر آن تأکید کرده است:
- ایمان به ملائکه در کنار ایمان به خدا، پیامبران، کتابها و قیامت قرار گرفته.
- دشمنی با فرشتگان برابر با دشمنی با خداوند تلقی شده است.
دیدگاه دکتر فیاضبخش در مورد حقیقت ملائکه، دیدگاهی وحیمحور، عقلانی، و متعادل است. او سعی میکند با پرهیز از افراط، تفریط و تفسیرهای غیرالهیاتی، تصویری منسجم، معنوی و کاربردی از ملائکه ارائه دهد. رویکرد او کاملاً منطبق بر قرآن، روایات معتبر، و تحلیلهای محققان بزرگی چون علامه طباطبایی است.
در نهایت، او معتقد است شناخت ملائکه نهتنها برای تکمیل ایمان بلکه برای تأثیر در اخلاق و تربیت روح انسان نیز حیاتی است.